بیان مساله
نظام جمهوری اسلامی ایران بر پایه مردم‌سالاری دینی بنا نهاده شده است و در آن هر تصمیمی با مشارکت و دخالت مردم بوده و عقل جمعی شالوده تصمیم‌گیرندگان است. از این جهت برای پیشبرد اهداف کلان در هر حوزه‌ای که هدف همه آن‌ها سربلندی ایران بزرگ اسلامی است، نیاز به تهیه برنامه‌ای جامع و کامل است تا هر مسئولی در کشور با پذیرش مسئولیت و با استناد به این برنامه‌ها اهداف حوزه خود را در چارچوب قوانین و اسناد بالادستی جلو برد. حوزه میراث فرهنگی و گردشگری نیز با توجه به اثرگذاری گسترده اقتصادی و فرهنگی-اجتماعی که دارد همواره به عنوان بخشی از موارد مطرح اسناد بالادستی کشور در قالبهای مختلف مورد توجه و اهتمام حاکمیت قرار گرفته است. به طور کلی این اسناد به صورت قوانینی لازم الاجرا مسئولان اجرایی مربوطه را ملزم بر اجرای آن دانسته و هرگونه تخطی از آن تخلف محسوب میشود.
سیاست‌گذاری در همه حوزه‌ها از جمله در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری به تناسب ساختارهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی هر کشوری از تنوع و طیف بسیار گسترده‌ای برخوردار است و همین امر تعیین‌کننده میزان دخالت دولت در فرایندهای سیاست‌گذاری کشور است (رمضان نژاد، ۱۳۹۶). لذا سیاستهای کلی نظام و اسناد و قوانین بالادستی کشور نشان دهنده ساختارها و منابع قدرت در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری و اثرگذاری و جایگاه این بخش در اسناد بالادستی کشور است و حتی میتوان از آن نحوه انتخاب مدیران، جایگاه فعالان بخش‌های عمومی و غیردولتی و میزان مشارکت مردمی را در آن از نگاه حاکمیت پیدا نمود، پس این مهم حساسیت در امر تدوین و تنظیم این سیاست‌ها را تائید مینماید.
لذا با توجه به جایگاه و اهمیتی که اسناد بالادستی در توسعه میراث فرهنگی و گردشگری جمهوری اسلامی ایران و همچنین تأکیدات مقام معظم رهبری بر اینکه مسئله گردشگری خیلی مهم است به طوریکه ایشان در دیدار مردمی خود با مردم شیراز در سال ۱۳۸۷[۱] فرموده‌اند که: “من تصورم این است که اگر مسئولین استان بتوانند از همین مسئله گردشگری به شکل درست، با تبلیغات صحیح و با جهت‌گیری صحیح استفاده کنند، درآمد آن استان را از همه معونه های دیگر بی نیاز می‌کند، مسئله گردشگری خیلی مهم است”.
همچنین در سال ۱۳۹۲ دفتر مطالعات فرهنگی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی اعلام کرد: بدیهی‌ترین و از جهتی مهم‌ترین دیدگاه مقام معظم رهبری در خصوص گردشگری مورد توجه قراردادن، به رسمیت شناختن و واجد اهمیت دانستن موضوع گردشگری است. علاوه بر این، توصیه‌های ایشان به استفاده از منافع درآمدزایی و اشتغال‌زایی گردشگری و اولویت قرار دادن گردشگری به‌منظور پیشرفت استانی و توسعه مناطق کمتر برخوردار، ضمن تأکید هم‌زمان بر بهره‌گیری از این پدیده برای معرفی فرهنگ غنی کشور، لزوم صیانت از میراث فرهنگی و اتخاذ رویکرد و جهت‌گیری صحیح در این زمینه حکایت از نگاه همه‌جانبه معظم له به موضوع دارد. همچنین ایشان در یکی از سخنرانیهایشان فرموده بودند: کشور ایران شأنش خیلی بالاتر از این است که به عنوان یک کشور درجه دوم در دنیا محسوب شود. این کشور باید در سطح بالای کشورها و ملت ها قرار داشته باشد. سابقه تاریخی ما، میراث فرهنگی ما، تواناییهای مردمی ما، ظرفیت‌های طبیعی ما، همه به ما این را املاء و دیکته می‌کنند.
این گزارش میافزاید: عدم توفیق در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری در مقطع حاضر را نمی‌توان به علت نگرش منفی یا عدم تمایل حاکمیت به توسعه گردشگری قلمداد کرد. در واقع نگرش حاکمیت به مقوله گردشگری نه تنها منفی و منفعلانه نیست بلکه فعالانه بر توسعه گردشگری تاکید دارد و به صراحت از وضعیت کنونی گردشگری اعلام نارضایتی می‌کند. لذا توجه به دیدگاه‌های معظم له نه تنها چگونگی مواجهه با این پدیده را در عرصه سیاست‌گذاری گردشگری به‌خوبی تبیین و تسهیل می‌کند بلکه توصیه‌هایی کاربردی در مقام عمل را نیز ارائه می‌دهد.[۲]
پس با توجه به اینکه اسناد بالادستی و چشم‌انداز کشور پس از تدوین و تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام توسط با تائید مقام معظم رهبری ابلاغ میگردد و اساساً این اسناد قانونی خط‌مشی توسعهای را در همه حوزه‌ها از جمله حوزه میراث فرهنگی و گردشگری به عنوان یک نقشه راه روشن تبیین و مشخص مینماید لذا در این حوزه بررسی اسناد بالادستی شامل سند چشم‌انداز بیست ساله، برنامههای توسعهای پنج ساله و سیاستهای کلی نظام و در نتیجه چالشهای موجود در آن بسیار حائز اهمیت است.
[۱] دیدار مردمی مقام معظم رهبری با مردم استان فارس (۱۸/۰۲/۱۳۸۷).
[۲] خبرگزاری ایکنا ۲۰/مرداد/۱۳۹۲٫
